Lan Tóc Tiên là tên gọi chung của một nhóm lan, được nhiều người biết đến tại Việt Nam.
Thân, lá của nhóm lan này không chỉ có nét độc đáo riêng. Mà còn có rất nhiều công dụng hữu ích khác trong cuộc sống.
Ngoài ra, hoa của phong lan Tóc Tiên cũng rất thơm và lâu tàn. Vậy nên, giống lan này rất xứng đáng để bạn sưu tầm và chăm sóc.
Nếu bạn muốn hiểu rõ hơn giá trị của lan Tóc Tiên cũng như tìm hiểu quy trình chăm sóc chúng. Thì đây là bài viết rất đầy đủ mà Nghiện Lan mới gửi đến bạn để tham khảo.
Nguồn gốc ít người biết của lan Tóc Tiên
Lan Tóc Tiên là loài lan biểu sinh, mọc phổ biến ở Đông Nam Á và Trung Quốc.
Nó có tên khoa học là Holcoglossum và được nhà thực vật học người Đức – Rudolf Schlechter lập chỉ mục lần đầu vào năm 1919.
Đến năm 1987, Christenson đã sửa đổi chi lan này, để công nhận số lượng từ 4 loài lên 8 loài.
Hiện nay, trên thế giới số lượng Tóc Tiên rừng đã được thống kê lên đến 23 loài. Nhưng mới chỉ có 17 loài được lập chỉ mục rõ ràng.
Tại Việt Nam, lan Tóc Tiên mọc chủ yếu ở khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Đồng Nai.
Giống lan này khá kén người chơi. Nên rất ít người biết được số lượng loài hiện có tại Việt Nam.
Các loài lan Tóc Tiên nổi tiếng tại Việt Nam
Holcoglossum amesianum
Giống lan Holcoglossum amesianum, được nhiều người trong giới chơi lan gọi là Tóc Tiên Đà Lạt. Vì trước đây chúng mọc nhiều ở rừng Đà Lạt và được rất nhiều nhà vườn ở đây nhân giống.
Cây có chiều cao khiêm tốn từ 5 – 7 cm, thân cây hình trụ và có đường kính từ 1 – 1,2 cm.
Nếu nhìn thoáng qua, bạn sẽ thấy loại cây này có nhiều điểm giống với phong lan Vanda lá kim.
Tuy nhiên, nếu quan sát kĩ bạn sẽ thấy lá của chúng có phiến nhỏ hơn, cũng như đầu lá rất nhọn mà không chia thùy.
Ngoài ra, mỗi thân cây thường chỉ có 7 – 12 chiếc lá với chiều dài từ 8 – 30 cm, chiều rộng từ 1 đến 1,5cm.
Hoa của Tóc Tiên Đà Lạt có đặc điểm rất khác biệt, khi chúng có khả năng tự thụ phấn mà không cần đến côn trùng.
Hương thơm của hoa ở mức vừa phải, và thường nở vào mùa Thu – Đông.
Ngồng hoa được mọc từ nách lá, có chiều dài từ 30 – 40cm. Trên mỗi ngồng hoa thường có 10 – 15 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 5 – 8cm, và thường có màu trắng, hoặc trắng phớt tím.
Ngoài khu vực Đà Lạt ra, thì giống lan này cũng khá phổ biến ở các tỉnh Sơn La, Cao Bằng.
Holcoglossum flavescens
Giống lan Holcoglossum flavescens, có thân được phủ kín bởi các bẹ lá màu xanh đậm. Chiều dài thân rất ngắn chỉ từ 3 – 5cm.
Lá của chúng có dạng hình ống, mọc đối xứng nhau và thường có chấm tím li ti ở cạnh, ở đỉnh.
Chiều dài lá khoảng từ 5 – 8cm, rộng 3 – 4mm và có rãnh nhỏ vừa phải ở giữa.
Hoa của Holcoglossum flavescens thường nở vào mùa xuân và có hương thơm nhẹ dịu.
Mỗi chùm hoa chỉ dài từ 5 – 9cm và có thưa thớt 1 – 3 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 2 – 2,5cm, và thường có màu trắng ngả vàng.
Khu vực tìm thấy nhiều lan Holcoglossum flavescens tại nước ta, là các tỉnh sát dãy Hoàng Liên Sơn.
Holcoglossum kimballianum
Giống lan Holcoglossum kimballianum chủ yếu được tìm thấy ở Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái.
Chúng có thân hình trụ, được bao bọc bởi bẹ lá màu xanh ngả vàng.
Chiều dài thân từ 7 – 9cm, đường kính thân từ 0,8 – 1cm và thường mang 5 – 9 lá khi trưởng thành.
Lá của giống lan này mọc so le, có chiều dài từ 30 – 50cm và có dạng nửa dẹt, nửa tròn, nhọn đỉnh.
Hoa của giống lan Holcoglossum kimballianum rất thơm, và thường nở vào mùa thu.
Mỗi chùm hoa được mọc ra từ nách lá, có chiều dài từ 15 – 30cm và thường chứa 5 – 13 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 4 – 5cm và có cánh hoa màu trắng, lưỡi hoa màu tím tinh tế.
Holcoglossum lingulatum
Giống Holcoglossum lingulatum, thường được người Việt biết đến với tên gọi phổ biến là Tóc Tiên Bắc.
Cây thường mọc đứng, thân hình trụ, hơi dẹt, được bao bọc bởi các bẹ lá vặn xoắn.
Chiều dài thân từ 4 – 8cm, đường kính từ 0,8 – 1,2cm và khi trưởng thành thường có 7 – 8 lá.
Lá của Tóc Tiên Bắc rất mảnh, nhọn đỉnh. Chiều dài lá từ 10 – 19cm, rộng 0,2 – 0,3cm và có rãnh rất nhỏ ở giữa.
Hoa của cây lan Tóc Tiên Bắc khá thơm, thường nở vào mùa thu hoặc mùa đông và lâu tàn.
Mỗi chùm hoa dài từ 15 – 20cm, thường chĩa thẳng và có thưa thớt từ 3 – 6 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 2 – 2,5cm, gồm 5 cánh màu trắng, và lưỡi hoa màu đốm nâu hoặc đốm đỏ.
Khu vực dễ tìm thấy giống lan Tóc Tiên Bắc là các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Sơn La.
Holcoglossum phongii
Cây lan Holcoglossum Phongii còn có tên gọi khác là Tóc Tiên Nguyễn Phong, Tóc Tiên Liên Phong.
Đây là giống cây đặc hữu, chỉ có riêng ở Việt Nam, mọc chủ yếu ở Ninh Thuận.
Cây được anh Phạm Ngọc Liên tìm thấy lần đầu vào khoảng năm 2011- 2012, và được chia sẻ cho nhiều người trong hội kín chơi lan.
Đến năm 2014, anh Nguyễn Phong cũng phát hiện ra giống lan này và đã gửi báo cáo cho giáo sư Leonid Averyanov.
Nhằm vinh danh người có công chăm sóc và liên hệ báo cáo. Giáo sư Leonid Averyanov đã đặt tên cho giống lan là “Holcoglossum phongii” để vinh danh anh Nguyễn Phong.
Đặc điểm của Tóc Tiên Nguyễn Phong, có thể khái quát như sau:
Thân cây hình trụ, hơi dẹt, cao từ 20 – 30 được bao bọc bởi các bẹ lá móc đối xứng nhau.
Mỗi thân cây khi trưởng thành chỉ có 5 – 7 lá, màu xanh đậm hoặc xanh ngả vàng.
Lá của Tóc Tiên Nguyễn Phong dạng ống, nhọn đỉnh. Chiều dài từ 15 – 35cm, rộng 0,5 – 0,8cm và có rãnh nhỏ ở giữa.
Hoa của phong lan Nguyễn Phong thường nở vào mùa xuân, không thơm nhưng lâu tàn.
Chiều dài mỗi chùm hoa từ 5 – 10cm và thường mang theo 5 – 15 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 1, 4 – 2cm, và có nhiều nét giống hoa lan Thiên Nga, nhưng 5 cánh không đều bằng.
Ngoài ra, màu hoa cũng không đa dạng bằng, khi nó chủ yếu có màu vàng xanh.
Holcoglossum subulifolium
Giống lan Holcoglossum subulifolium còn có tên gọi khác tại Việt Nam là Tóc Tiên Trung.
Cây được gọi như vậy, là vì chủ yếu được phát hiện ở các tỉnh miền Trung như: Quảng Trị, Phú Yên, Khánh Hòa.
Thân cây cao khoảng 6 – 9cm, đường kính khoảng 0,5 – 0,8cm. Và khi trưởng thành thường có từ 5 – 7 chiếc lá dạng ống, mọc cong vút, nhọn đỉnh.
Chiều dài lá từ 30 – 50cm, đường kính 0,2 – 0,4cm, thường có màu xanh đậm hoặc xanh chấm tím.
Hoa của Tóc Tiên Trung có dạng chùm, nở vào mùa xuân – hạ và thường có mùi thơm thoang thoảng.
Mỗi chùm hoa dài từ 30 – 75cm, được mọc ra từ bẹ lá và thường chứa từ 6 – 20 bông.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 3 – 4cm, và thường có cánh trắng, họng nâu vàng.
Holcoglossum wangii
Loài lan Holcoglossum wangii, chủ yếu được tìm thấy ở các cánh rừng thuộc tỉnh Ba Vì, Bắc Kạn của nước ta.
Thân cây cao từ 5 – 10cm, đường kính từ 0,3 – 0,6cm và thường được bao kín bởi các bẹ lá màu xanh chấm tím.
Mỗi thân cây khi trưởng thành sẽ có từ 7 – 13 chiếc, lá rũ xuống theo nhiều hướng khác nhau.
Lá cây có dạng hình ống, dài từ 40 – 50cm, rộng từ 0,2 – 0,4cm và thường có màu xanh đậm khi về già.
Hoa của cây lan Holcoglossum wangii thường nở vào mùa Thu, và có mùi thơm nhẹ.
Mỗi chùm hoa dài từ 15 – 20cm, mọc chủ yếu từ nách lá sát gốc và thường mang 5 – 10 bông hoa.
Mỗi bông hoa có đường kính từ 4 – 5 cm với cánh hoa trắng muốt, và lưỡi hoa màu vàng đốm tím.
Giá trị bị lãng quên của lan Tóc Tiên
Rất nhiều người khi nhìn vào vẻ mảnh mai của cây lan Tóc Tiên đã nghĩ rằng: “Đây là giống cây không có giá trị”.
Tuy nhiên, đó là một suy nghĩ sai lầm!
Lan Tóc Tiên thực sự có nhiều giá trị hữu ích, mà bị rất nhiều người quên lãng.
Giá trị phong thủy
Lan Tóc Tiên có tác dụng thanh lọc không khí, thu hút vượng khí.
Nên theo phong thủy, rất phù hợp khi treo trong nhà, nhằm tạo cảm giác thanh bình.
Công dụng y dược
Theo Đông Y, thì lan Tóc Tiên có tính bình, vị ngọt, the chát, chứa các loại sterol khác nhau.
Nên cây có tác dụng tiêu viêm, tán ứ, khư phong.
Cách sử dụng cây để chữa bệnh có thể kể đến đó là:
- Sao vàng sắc uống giúp trị sốt rét, trị viêm họng, viêm bàng quang.
- Ngâm rượu cùng với hạt gấc để xoa bóp, giúp trị chấn thương, gãy xương, phong.
- Đập dập thân, lá… sắc nước uống có thể trị kinh nguyệt không đều.
- Ngoài ra tại Trung Quốc, cây còn được dùng để chiết xuất 1 số loại thuốc tiêu viêm rất hữu ích.
Cách trồng lan Tóc Tiên đậm chất nghệ thuật
Thời điểm trồng thích hợp
Rất khó để nói chính xác thời điểm trồng thích hợp cho lan Tóc Tiên, dù chỉ tính 7 loài đã nêu ở trên.
Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của nhiều người chăm lan, thì bạn nên trồng ngay sau khi cây tàn hoa là tốt nhất.
Vậy nên, bạn cứ dựa vào thời điểm nở hoa của từng loại ở trên, để đối chiếu với cây lan nhà bạn.
Từ đó mà chọn ra thời điểm trồng phù hợp nhất.
Giá thể trồng lan Tóc Tiên
Lan Tóc Tiên phù hợp với nhiều giá thể khác nhau như: gỗ lũa, vỏ thông, thang củi, đá bọt, dớn vụn, dớn trụ…nhưng không thích hợp khi trồng bằng mụn dừa.
Nếu bạn trồng bằng mụn dừa cây rất dễ bị nấm mốc và thối ủng.
Cá nhân mình, thì rất thích trồng bằng 1 gốc lũa nhỏ, được đặt trong 1 chậu đất nung.
Cách trồng này vừa giữ ẩm tốt cho cây lại có tính nghệ thuật cao.
Bạn có thể chọn các giá thể khác nhau, tùy theo sở thích và điều kiện.
Nhưng…hãy xử lý thật sạch sẽ cho giá thể.
Cách xử lý đơn giản nhất, mà mình hay áp dụng là luộc giá thể trong nước sôi rồi rửa lại bằng nước sạch.
Tuy nhiên, nếu bạn phải trồng số lượng lớn hoặc giá thể quá to thì có thể ngâm giá thể trong nước vôi từ 3 – 4 ngày rồi rửa sạch.
Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng dung dịch Benkona nồng độ 3ml / 1,5 lít để ngâm giá thể cũng rất hiệu quả.
Chọn cây giống
Khi mua Tóc Tiên rừng từ dân buôn, bạn cần ưu tiên chọn cây có thân lá còn tươi và không gãy dập.
Tuy nhiên, do chúng có lá quá bé, nên rất khó để bạn biết còn tươi hay không.
Vậy nên, để kiểm định chất lượng lá, bạn hãy cấu nhẹ vào lá. Nếu có nhựa dính vào móng tay thì chứng tỏ lá đó còn tươi.
Ngoài việc ưu tiên chọn lá còn tươi, bạn nên chọn các cây có nhiều rễ tươi, thì quá trình chăm sẽ đơn giản hơn đấy!
Xử lý cây giống
Cây giống khi bạn đem về, đừng sợ chúng chết mà vội đem đi trồng.
Hãy tiến hành xử lí cây giống thật chu đáo, rồi mới trồng… như vậy, lan sẽ sinh trưởng tốt hơn.
Cách xử lý cây giống gồm 2 công đoạn đơn giản như sau:
Xử lý thủ công
Dùng dao hoặc kéo thật bén đã sát trùng để tỉa các lá hư, lá dập của cây giống.
Tiến hành cắt bỏ các rễ khô, rễ thối vì chúng tiềm ẩn rất nhiều mầm bệnh.
Rửa sơ qua cây giống, và để ráo nước chờ công đoạn tiếp theo.
Xử lý hóa chất
Cho toàn bộ cây giống vào nước vôi trong đã chuẩn bị sẵn, để sát khuẩn cho cây.
Khi sát khuẩn được 25 – 30 phút thì bạn vớt ra để ráo từ 40 – 45 phút.
Cây giống sau khi để ráo xong, thì bạn hòa 5 giọt B1 Thái, 5 giọt N3M, 2 giọt Super Thrive chung với 1 lít nước để làm dung dịch kích rễ cho cây.
Sau khi ngâm kích rễ được 20 – 25 phút, là bạn có thể đem đi trồng ngay hoặc để ngày hôm sau trồng vẫn được.
Lưu ý: Bạn không nên ngâm quá lâu sẽ khiến cây bị sốc thuốc mà chết.
Vật dụng cần thiết
Để trồng Tóc Tiên đậm chất nghệ thuật. Thì bạn cần chuẩn bị các vật dụng cần thiết như sau:
- Kìm cắt dây.
- Dây rút độ dài cỡ vừa.
- Dây treo đã gắn móc mua ở ngoài tiệm.
- Chậu đất nung đường kính 25 – 30 cm.
- Giá thể vỏ thông cỡ lớn, cỡ vừa và cỡ bé.
- Phân trùn quế loại siêu khô, siêu cứng
- Giá thể gỗ lũa kích thước lọt chậu đất nung và cao hơn mép chậu từ 5 – 8 cm.
Tiến hành trồng lan
Các bước trồng được thực hiện tuần tự như sau:
- Gắn dây treo lan vào 3 lỗ của chậu lan và cố định thiệt chắc chắn.
- Cố định cây lan vào 1 đầu của giá thể gỗ lũa bằng dây rút, sao cho thẩm mỹ, vừa mắt nhất.
- Đặt đầu còn lại của giá thể gỗ lũa vào chậu đất nung. Nhớ đặt nghiêng 1 xíu để cây có thể giữ nước tốt hơn.
- Cho vỏ thông cỡ lớn vào khoảng 1/3 chậu, để lấp các khoảng trống và làm lớp đáy.
- Tiếp theo, cho vỏ thông cỡ vừa vào khoảng 2/3 chậu để làm lớp giữa giữ ẩm.
- Ở lớp nền bên trên, bạn sẽ cho lớp vỏ thông nhỏ sao cho cách mép chậu khoảng 1 – 1, 5 cm.
- Cuối cùng, bạn rải 1 lớp phân xung quanh mép chậu và xung quanh giá thể gỗ lũa là đã hoàn thành.
Với cách trồng này cây lan rất khó bị úng nước, vì giá thể gỗ lũa nằm cao hơn giá thể vỏ thông. Ngoài ra, khi cây lan ra rễ, chúng sẽ bò xuống ăn phân ở bên dưới nên không sợ bị thiếu dinh dưỡng.
Treo lan đúng cách
Cây lan sau khi trồng xong, thì bạn có thể mang ra giàn treo và cho ăn nắng luôn.
Tuy nhiên, giàn treo nên có lưới che để tránh ánh nắng chiếu trực tiếp và chỉ cho ăn nắng khoảng 30 – 40%.
Chăm sóc lan Tóc Tiên khoa học
Giai đoạn đầu mới trồng
Trong 2 ngày đầu mới trồng, bạn chưa cần tưới nước vội. Mà hãy để yên cho cây mau lành vết thương, và quen dần với khí hậu mới.
Tuy nhiên, nếu trời quá khô hanh và nóng hơn 40 độ C thì bạn cần phun nước nhẹ để giữ ẩm cho cây.
Ngoài ra, trong khoảng 1 tháng đầu ngoài việc duy trì tưới nước 1 ngày 1 lần.
Bạn cũng cần duy trì phun dung dịch kích rễ, theo tỉ lệ như trên để cây có đủ dưỡng chất ra rễ mới.
Khi cây ra nhiều rễ dài từ 5 – 7 cm thì bạn có thể ngừng kích rễ, và chuyển sang giai đoạn chăm sóc tiếp theo.
Giai đoạn ổn định phát triển
Đây là giai đoạn cây cần ăn nhiều nắng để to khỏe và ít bệnh tật. Vậy nên, hãy chuyển cây lan ra vị trí có nắng từ 60 – 70% để đảm bảo đủ ánh sáng cho cây.
Để cây đẻ thêm nhánh và sinh trưởng mạnh hơn, thì giai đoạn này bạn có thể cho cây ăn thêm phân NPK 20-10-10 Te hoặc 20-20-20 Te.
Tần suất sử dụng phân mình hay dùng là 1 tuần 1 lần, và sử dụng luân phiên theo liều lượng như trên bao bì.
Giai đoạn chuẩn bị ra hoa
Khi cây bước vào tháng trồng thứ 10, thì tùy theo điều kiện của cây mà bạn có thể thay đổi chế độ phân.
Cụ thể là:
- Nếu thấy cây khỏe mạnh, tốt tươi thì bạn chuyển sang cho cây ăn phân 6-30-30Te 1 tuần 1 lần.
- Còn nếu thấy cây còn bé và chưa đẻ nhánh, thì tốt nhất là vẫn duy trì chế độ phân như cũ chờ hoa năm sau.
Giai đoạn cây ra hoa
Đây là giai đoạn cây tốn rất ít công chăm sóc. Chế độ chăm sóc này rất dễ dàng như sau:
- Nếu trời mưa bạn không cần tưới nước gì cả.
- Còn nếu trời khô hanh thì 5 – 7 ngày bạn chỉ cần phun nhẹ nước ở gốc để giữ ẩm.
- Trong giai đoạn này, cây không cần bất cứ loại phân gì ngoài việc phun 1 lần duy nhất dưỡng chất Bo lúc mới nảy nụ.
Giai đoạn sau khi ra hoa
Công việc của bạn cũng rất đơn giản đó là:
- Tỉa hết các chùm hoa khô, lá vàng, rễ khô.
- Đem cây vô giàn treo có lưới che, và quay lại quy trình chăm sóc như giai đoạn ổn định phát triển.
Với bài viết khá đầy đủ về lan Tóc Tiên mà mình chia sẻ. Hy vọng, bạn sẽ càng yêu quý giống lan này hơn, và có thể chinh phục được chúng dễ dàng.
Hiện nay giá của lan Tóc Tiên không quá cao. Chỉ khoảng 90.000đ – 150.000đ/ 1kg. Vậy nên, đừng bỏ lỡ cơ hội sưu tầm đủ cả 7 loại, trước khi dòng lan này ngày càng khan hiếm nhé!
